Đèn Soi Nẻo Giác

Đèn soi nẻo giác

Bodhi-patha-pradipa, Byang-chub lam-gyi sgron-ma, A lamp for the Enlightenment path
Richard Sherbune dịch Tạng-Anh. Ni sư Trí Hải dịch Anh-Việt
Thích Trí Siêu sửa lại theo bản dịch “Atisha’s Lamp for the Path to Enlightenment” của Ruth Sonam.

Kính lễ đức Mạn thù đồng tử

1/ Kính lễ chư Phật quá khứ hiện tại vị lai

Cùng giáo pháp các Ngài và thánh chúng

Con sẽ đốt lên một ngọn Đèn soi nẻo giác

Theo yêu cầu đệ tử thiện xảo Byang-chub-od.



2/ Tất cả mọi người đều thuộc vào 3 hạng

Thấp kém, trung bình và thù thắng

Tôi sẽ phân biệt rõ ràng

Về những đặc tính khác nhau.

3/ Người nào tìm đủ mọi cách

Để theo đuổi lạc thú trong sinh tử

Và chỉ lo nghĩ cho bản thân mình

Đấy là hạng người thấp kém.

4/ Người nào từ bỏ lạc thú cuộc đời

Và tránh xa những hành vi tội lỗi

Nhưng chỉ mong cầu hạnh phúc cá nhân

Người ấy được xem là hạng tầm thường.

5/ Người nào chỉ lo chấm dứt hoàn toàn

Những khổ đau của kẻ khác

Vì tâm luôn nghĩ đến nỗi khổ chúng sinh

Kẻ ấy thuộc hạng người thù thắng.

6/ Với hạng người thù thắng

Mong muốn đạt giác ngộ tối cao

Tôi sẽ giải thích những phương tiện chính

Mà các bậc thầy đã dạy.

7/ Hãy đối trước tượng, tranh đấng Toàn Giác

Hoặc trước xá lợi thiêng liêng

Mà dâng cúng hương hoa

Và bất cứ cúng phẩm nào có được.

8/ Rồi với sự cầu nguyện bảy phần

Được nói trong Phổ Hiền hạnh nguyện

Và với tâm chí không thối chuyển

Cho đến khi đạt Vô thượng Bồ đề.

9/ Với niềm tin lớn vào ba ngôi báu

Hãy quỳ gối sát đất

Với hai tay chắp lại

Trước hết hãy ba lần đảnh lễ quy y.

10/ Rồi với điều kiện tiên quyết

Là tâm từ đối với chúng sinh

Ta nhìn khắp thế gian

Bị khổ vì sinh tử luân hồi

Và tái sinh trong ba ác đạo.

11/ Ta đau đớn trước cảnh khổ ấy

Và ai muốn giải thoát thế gian

Khỏi ngay cái nhân của khổ

Thì phải phát tâm Vô thượng Bồ đề

Thề không bao giờ lui bước.

12/ Mọi đức tính liên hệ

Đến việc lập thệ nguyện này

Đã được đức Di Lặc giải thích rõ

Trong phẩm kinh Hoa Nghiêm.

13/ Hãy đọc kinh này hoặc nghe thầy giảng

Và khi thấy được những lợi ích vô biên

Của tâm mong cầu giác ngộ

Thì ngày đêm ta sẽ liên tục phát tâm này.

14/ Công đức của phát tâm được nói rõ

Trong kinh Nghi vấn của Viradatta

Nói về cốt tủy của kinh ấy

Tôi sẽ trích ba đoạn sau đây:

15/ Nếu công đức đầy đủ của tâm bồ đề

Mà có một hình tướng

Thì nó sẽ vượt quá

Giới hạn của không gian.

16/ Ví như có người sở hữu nhiều châu báu

Chất đầy khắp các cõi Phật

Số lượng hơn cát sông Hằng

Đem hiến cúng đức Thế tôn.

17/ Còn một người khác chỉ chắp tay

Hướng tâm đến việc mong cầu giác ngộ

Sự cúng dường này thù thắng hơn

Vì đó là cúng dường không giới hạn.

18/ Khi phát tâm mong cầu giác ngộ

Hãy nỗ lực triển khai toàn vẹn tâm ấy

Muốn nhớ lại nguyện mình đời trước

Hãy tu tập đầy đủ theo lời giải thích đây.

19/ Tâm nguyện bồ đề sẽ không tăng tiến

Nếu không lập thệ tuần tự thọ giới

Nên ai mong cầu tăng trưởng nguyện bồ đề

Thì hãy thiết tha lập thệ thọ giới.

20/ Chỉ người nào đã lập thệ lâu bền

Giữ một trong bảy hạng giới Biệt giải thoát

Mới đủ tư cách thọ nhận bồ tát giới

Ngoài ra không có cách nào khác.

21/ Đức Như Lai đã dạy

Trong bảy hạng giới Biệt giải thoát

Sự sống trong sạch là thù thắng nhất

Nghĩa là nguyện giữ giới tỳ kheo.

22/ Theo nghi thức được nói trong kinh

Chương nói về giới của Bồ tát địa

Người ta thọ giới từ một bậc minh sư

Có những đức tính thích hợp.

23/ Nghĩa là người am hiểu nghi thức thọ giới

Và bản thân sống đúng theo giới đã thọ

Lại có đức nhẫn nhục từ bi

Để truyền trao giới pháp.

24/ Nhưng nếu đã tìm mà không gặp

Một bậc thầy nào như thế,

Thì sau đây là nghi thức khác

Để thọ giới cho đúng cách.

25/ Đời quá khứ khi làm vương tử

Đức Văn Thù đã phát tâm bồ đề

Như được nói trong kinh

Trang hoàng cõi Phật Văn Thù

Tôi sẽ ghi rõ lại như sau.

26/ “Trước chư Phật thế tôn,

Con xin phát tâm Vô thượng bồ đề

Con mời tất cả chúng sinh lại

Nguyện cứu họ thoát vòng sinh tử.

27/ “Khởi từ giờ phút này trở đi

Cho đến khi đạt Vô thượng bồ đề

Con sẽ không để cho giận dữ, ác ý

Tham lam hay ganh tị, xâm chiếm tâm con.

28/ Con sẽ sống đời phạm hạnh thanh tịnh

Từ bỏ tội lỗi và dục vọng thấp hèn

Con sẽ sống như Phật sống

Là hoan hỷ trong Giới hạnh vô biên.

29/ Con không ham cầu

Chứng bồ đề nhanh chóng

Mà nguyện ở lại sinh tử đến cùng

Dù chỉ vì độ một chúng sinh duy nhất.

30/ Con sẽ làm sạch vô lượng

Vô biên cõi nước trong vũ trụ

Và ở lại khắp mười phương

Để đến với ai gọi tên con.

31/ Đã làm sạch hoàn toàn

Thân nghiệp và ngữ nghiệp

Con sẽ làm sạch luôn ý nghiệp

Và không bao giờ làm điều bất thiện.

32/ Cốt yếu sự thanh tịnh thân lời ý

Là giữ giới với tâm cầu tiến

Vì nhờ thực hành 3 loại giới

Mà thấy chúng có giá trị lớn.

33/ Do vậy, khi nỗ lực tu các giới

Bao hàm giới bồ tát trong sạch

Thì hành giả sẽ viên mãn

Hành trang để đạt toàn giác.

34/ Tất cả chư Phật đã dạy

Căn bản hành trang ấy là phước và trí

Muốn thành tựu 2 thứ ấy

Cốt yếu phải thành tựu các thần thông.

35/ Như chim con với đôi cánh chưa vững

Không thể bay cao trên bầu trời

Cũng vậy khi chưa đủ thần thông

Thì không thể lợi lạc hữu tình.

36/ Công đức tạo được trong 1 ngày

Của người có thần thông

Vượt xa công đức người không thần thông

Tạo nên trải qua trăm đời kiếp.

37/ Người nào muốn thành tựu nhanh chóng

Hành trang cho trí toàn giác

Thì không thể lười biếng mà phải nỗ lực,

Đạt được thần thông qua sự tinh tấn.

38/ Khi chưa đạt đến tịnh chỉ

Thì thần thông không thể phát sinh,

Bởi thế muốn thành tựu tịnh chỉ

Thì phải nỗ lực tinh tiến.

39/ Người xao lãng những yếu tố của Định

Thì dù có nỗ lực thiền quán

Trải qua hàng ngàn năm

Cũng không thể đắc định.

40/ Bởi thế, khi đã an lập trong các yếu tố

Nói trong Chương Hành trang của Định

Thì mới có thể đặt tâm viên mãn giới

Tập trung vào đề mục đã chọn.

41/ Khi viên mãn pháp thiền Tịnh chỉ

Thì sẽ chứng đắc các thần thông.

Nhưng nếu không tu tập Trí Tuệ

Thì chướng ngại vẫn chưa tiêu diệt.

42/ Bởi thế, muốn trừ tất cả chướng ngại

Giải thoát và nhất thiết trí

Thì hành giả phải liên tục tu tập

Tuệ giác phối hợp với Phương tiện.

43/ Kinh điển dạy rằng

Tuệ giác không tách rời Phương tiện

Và Phương tiện không thể rời Tuệ giác

Bởi thế, đừng bỏ quên hai cái này.

44/ Muốn giải trừ hoài nghi thắc mắc

Gì là Tuệ giác, gì là Phương tiện ?

Tôi sẽ giải rõ sự khác nhau

Giữa Phương tiện và Tuệ giác.

45/ Các đấng Chiến thắng đã giải thích

Phương tiện là tất cả công đức lành

Khởi từ Bố thí ba la mật

Và các thứ khác, trừ trí tuệ ba la mật.

46/ Người nào biết phối hợp Phương tiện

Với chân chính tu tập Tuệ giác

Thì sẽ mau chóng đạt giác ngộ

Không phải chỉ nhờ tu vô ngã.

47/ Tuệ giác được giải thích đầy đủ

Là biết Tánh không, không thực chất nội tại.

Khi hiểu rằng các Uẩn

Và Xứ và Giới vốn không sinh.

48/ Một vật đã có thì không thể sinh

Một vật không có như hoa đốm hư không cũng vậy.

Một vật vừa có vừa không hoàn toàn vô lý

Bởi vậy cả hai đều không sinh.

49/ Một thực thể không sinh ra từ chính nó.

Không sinh từ cái khác, hoặc từ cả hai

Cũng chẳng phải không do nhân gì sinh

Nên không tự tính, vì không bản chất nội tại.

50/ Lại nữa, nếu phân tích các pháp

Theo tính Một hay Nhiều

Ta sẽ thấy chúng không thể hiện hữu độc lập

Nên quyết định chúng không có tự tánh.

51/ Bảy mươi bài kệ về Tánh Không

Và kệ tụng căn bản về Trung đạo

Đã giải thích bản chất của các pháp

Đều không có tự tánh.

52/ Bởi thế tôi không muốn lập lại

Vì ngại bản văn sẽ quá dài,

Mà chỉ giải thích những điều đã xác chứng

Có liên quan đến thiền quán.

53/ Như vậy, khi quán chiếu các pháp

Không thấy chúng có thật tánh

Chính là thiền quán về vô ngã

Đấy cũng là thực hành trí tuệ.

54/ Và cái trí tuệ không thấy

Thực tánh trong bất cứ pháp nào

Chính là trí tuệ Bát nhã.

Hãy đào luyện nó và không vọng tưởng.

55/ Bản chất của thế gian này

Nổi lên từ tưởng phân biệt

Dứt trừ hoàn toàn tưởng phân biệt

Chính là Niết bàn tối thượng.

56/ Hơn nữa, đức Thế tôn tuyên bố:

“Tưởng phân biệt chính là đại vô minh

Ném con người vào biển sinh tử

Người nào an trụ trong định vô tưởng

Tâm trong sáng như bầu trời sẽ hiển lộ”

57/ Ngài cũng nói trong Kệ Tu vô tưởng:

“Khi một Pháp vương tử thiền quán

Không tưởng phân biệt về Diệu pháp này

Sẽ vượt qua gian nan lối mòn tư tưởng,

Vị ấy dần đạt đến vô phân biệt.”

58/ Khi nhờ kinh điển và lý luận

Ta đã thâm nhập bản chất của các pháp

Là không sinh và không thực có

Thì hãy thiền quán không tưởng phân biệt.

59/ Khi hành giả đã quán chân như

Trải qua Noãn vị và các giai đoạn khác,

Vị ấy sẽ đạt đến Hoan Hỷ địa trở lên:

Khi ấy Phật quả không còn xa.

60/ Nhờ phép “Trấn tịnh” và “Sung mãn”

Vân vân, có hiệu lực do thần chú

Và nhờ năng lực tám phép thành tựu

Khởi từ “Bửu Bình” và các pháp khác,

61/ Mà hành trang cho giác ngộ

Được kiện toàn một cách dễ dàng;

Và nếu muốn hành mật chú

Trong các mật điển Hành động.

62/ Thì phải thọ pháp “Đạo sư gia trì”

Bằng cách tìm một vị thầy thánh thiện

Rồi hầu hạ, cúng dường báu vật

Và tuân phục để làm hài lòng vị ấy.

63/ Và khi đã được bậc thầy hoan hỷ

Làm lễ truyền pháp “Đạo sư gia trì”

Thì ta sẽ tịnh hóa mọi tội lỗi

Và có thể thành tựu các chứng đắc.

64/ Những pháp quán đảnh Bí mật và Tuệ giác

Không nên cho người xuất gia thọ

Vì các pháp ấy đặc biệt bị cấm

Trong Đại mật điển của đức Phật Tối sơ.

65/ Nếu thọ những pháp quán đảnh ấy

Trong khi sống đời phạm hạnh xuất gia

Nó sẽ khiến người ấy phạm giới

Khi phải thực hành những điều cấm chỉ.

66/ Những sự phạm giới khi xảy ra

Sẽ đánh bại người giữ giới xuất gia

Và do chắc chắn sa vào ác đạo

Việc tu mật tông sẽ không bao giờ thành tựu.

67/ Sau khi đã thọ pháp “Đạo sư gia trì”

Và thấu hiểu chân như,

Thì được nghe hoặc giải thích tất cả mật điển

Và thực hành các nghi thức cúng dường, v.v…

Mà không phạm giới.

68/ Tôi, trưởng lão Dipamkarasri,

Đã đọc luận giải này trong các kinh điển

Và theo lời yêu cầu của Byang-chub-od

Đã giải thích rõ Con Đường đến Giác ngộ.